Begin bij het begin
Enige
tijd geleden sprak ik een muziekliefhebber die ik vaak tegen kom op
markten en in winkels waar hij - net als ik - op jacht is naar vinyl.
We wisselen dan de titels van de laatste vondsten uit en praten over
ervaringen met analoog en het verbeteren van het audiosignaal. We weten
natuurlijk dat je daarvoor moet beginnen bij de draaitafel/arm/element-combinatie.
Het gaat om het optimalizeren van de zogenaamde 'front-end'. Pas daarna
kun je met betere kabels aan de gang. Het standpunt is dan dat je pas
esoterische interconnects en kapitale luidsprekerkabels kunt toepassen
als de weergave met "gewoon spul" in orde is.
Om het signaal te verbeteren begin je met een platenwasmachine (record
cleaning machine), als tweede stap met het gebruik van een puck, klem
of aandrukgewicht, en wil je het nog beter doen, met een Record Stabilizing
Ring, en dan wel de 'Universal RSR' waarover je op mijn site kunt lezen.
'Universal' wil zeggen dat het de enige is die op praktisch elke draaitafel
toepasbaar is (in tegenstelling tot de zware ringen die er op de markt
zijn).
Forever
Last
Toen
ik de verzamelaar vertelde dat ik een paar produkten van LAST
in huis had om te proberen, zei hij: "Bestaat dat nog?"
Jazeker, LAST heeft de flauwte van de analoge weergave doorstaan en
is nu weer een gevraagd produkt. Kopers zijn niet alleen de verfente
fans van analoog. LAST maakt nu ook cleaners voor CD's, DVD's, en nog
steeds voor Videobanden.
Voor de Lp-weergave is er de Reinigingsvloeistof om in platenwasmachines
te gebruiken. Voor het afspelen van een grondig gewassen plaat kun je
Record Preservative toepassen. Er is ook de Stylus Cleaner
en nog een ander product: Stylast. Ze worden geimporteerd door
Audio Import, de firma van Frits de Vries.
Een afspraak is makkelijk gemaakt via www.audioimport.nl.
Het email adres is: info@audioimport.nl (Tel.: 0654-300303).
Het
Effect
Toen
ik bij Frits de Vries op bezoek was om de werking van de "Universal
Record Stabilizing Ring" te laten horen had ik ook een paar Lp's
meegenomen: een Mozart-symfonie door Krips (Philips 6500 430), 'Alborada
del gracioso' van Ravel door Haitink (Philips 9500 347), Shelly Manne
and his Men at the Blackhawk (Contemporary S7577), en Pepe Romero die
solowerken van Rodrigo speelt (Philips 9500 915). Zo maar een greep
uit de Lp's die de werking van de Universal RSR goed demonstreren. Na
een paar stukken beluisterd te hebben haalde Frits een prachtige opname
van Bernard Kruijsen tevoorschijn die de "Liederen en Dansen van
de Dood" van Mussorgsky zingt. In deze liederen - zo bleek - heeft
Kruijsen de stembeheersing en de dictie van een echte Rus. Toch waren
de posities van zanger en pianist enigszins onduidelijk. Je kon ze niet
zo heel goed plaatsen in het brede stereobeeld dat door de Klipschorns
werd neergezet.
Daar kwam snel verandering in vanaf het moment dat we de Universal RSR
toepasten. Niet alleen de plaatruis werd verminderd, maar ook het signaal
werd netter, en het werd nu pas duidelijk dat de piano links, enigszins
naar achteren stond en de stem op de voorgrond was geplaatst, een fractie
rechts van het midden. Ook de gitaar van Pepe Romero kreeg een meer
realistische klankrijkdom en had ook de felle kracht wanneer bespeeld
als door een rasechte flamenco guitarist (wat Romero óók
is).
Verbeterde
Producten
Toen
we na het draaien van de diverse Lp's duidelijk de verbetering die met
de Universal RSR bereikt wordt hadden vastgesteld, stelde Frits voor
om nu ook de Record Preservative van LAST toe te passen. Gedurende
een aantal jaren was er veel kritiek op het gebruik van freon in enkele
LAST-produkten. Maar de mensen van LAST hebben niet de kop in het zand
gestoken en zijn aan de slag gegaan en hebben uitvoerig research gedaan.
Uiteindelijk hebben ze de formules van diverse produkten zodanig kunnen
wijzigen zodat ze niet schadelijk zijn voor het milieu en toch hetzelfde
kunnen.
Voor sommigen onder u mag de kritiek van de muziekliefhebbende milieu-activisten
wat overdreven geklonken hebben, want als je een paar oliebronnen in
Koeweit gedurende een aantal maanden laat branden, dan is dat net zoveel
schade als het gebruik van LAST door alle audiofielen gedurende een
hele eeuw. Nou, ja, ik zeg maar wat. Maar het is duidelijk dat de terechte
kritiek eigenlijk wilde zeggen: Verbeter de wereld en begin bij jezelf.
Het streven van LAST en de introductie van nieuwe formules wordt door
de vele gebruikers terecht gewaardeerd. Want het schijnt dat, als je
eenmaal verslaafd bent aan een of meer LAST produkten, je ze altijd
wilt gebruiken. Het enige obstakel kan in sommige gevallen de prijs
zijn. Maar door de koers van de dollar zijn de prijzen per 1 januari
2005 drastisch verlaagd, zo vertelde Frits mij.
De liters reinigingsvloeistof voor Lp's zijn niet goedkoop. Kijk voor
de laatste prijzen op de site van Audioimport.
Wie het zich kan veroorloven, gebruikt LAST. Wie zeer veel platen, zeg
een paar duizend, heeft te wassen gebruikt die vloeistof voor de dure
uitgaven en wast de rest met een eigen mengsel. Elke reinigingsvloeistof
die de plaat zonder schade, grondig schoonmaakt en de oppervlaktespanning
laag houdt, kan in principe een goed alternatief zijn, totdat het tegendeel
bewezen wordt.
LP-Reiniger
Ik
heb uiteraard de LAST Lp reiniger met mijn Keith Monks getest en vond
het resultaat zeer goed. Het resultaat was niet alleen een schone plaat
maar ook meer ruimte in het klankbeeld, meer fijnzinnigheid en detaillering.
Stemmen in koren werden harmonischer, het plukken van de gitaar door
Romero had meer 'pluk'. En de complexe passages met slagwerk, koper
en strijkers in 'Alborada' kwamen er zeer schoon en zonder stress uit.
Maar er was tegelijkertijd een gevoel dat de vloeistof de fase in het
klankpatroon enigszins beinvloedde. Die beinvloeding is echter miniem,
maar zou vergeleken kunnen worden met de ervaring wanneer je van een
zeer goed twee-weg systeem naar een high-end drieweg overstapt waarvan
de middentoner uit fase staat.
Ik geef toe dat die subtiele fase-ervaring niet op elke installatie
gehoord zal worden en zoal niet eens door iedereen, hoe beter de installatie,
des te correcter klinkt de met Last behandelde plaat. Het gaat uiteindelijk
slechts om nuances.
Behandeling
Op
de middag bij Audio Import pakte Frits de Vries toen ook nog een flesje
Record Preservative, bevochtigde met het bijgeleverde pipetje
in een soepele beweging het lange,
smalle borsteloppervlak en dat terwijl hij het borsteltje bijna loodrecht
boven de opening van het flesje hield zodat overtollige vloeistof -
indien nodig - terug in het flesje kan lopen.(Op die manier is de inhoud
van zo'n flesje goed voor 200 plaatkanten.)
Frits haalde het borsteltje zorgvuldig over het plaatoppervlak en we
draaiden de muziek opnieuw. Belangrijk is wel dat de Lp goed schoon
is, dus geen stof bevat.
De verbetering was aanmerkelijk: rustige achtergrond, minder vervorming
en een harmonischer geluid. Strijkers krijgen een mooiere top, glanzen
meer. En transiënts, felle klappen die de drummer uitdeelt en de
felle accoorden van de flamenco gitaar waren strak en ferm.
Toen zei Frits: "Nu nog de naaldtip met Stylast behandelen,
dat zorgt ervoor dat alle kratertjes in de naaldpunt opgevuld worden
en maakt de tip spiegelglad. Daardoor wordt de aftasting veel soepeler
en minder schokkend. Dat geeft het effect dat het contact van de naald
met het vinyl dezelfde fysieke eigenschap heeft als ijs op ijs."
De weergave werd nog een stapje in kwaliteit verhoogd. Meer achtergrondstilte,
meer informatie, meer het gevoel er bij te zijn zodat je vergeet dat
je zit te luisteren naar een Lp waarop de klanken staan gegraveerd,
met de natuurlijke, rijke diepte, en het geluid de microscopisch fijne
detaillering heeft.
Advies
Zoals
met zoveel zaken het geval is moet het gewoon een keer voorgedaan worden
en moet je ervaren wat de verbetering is. Welke platenreiniger je ook
gebruikt op je platenwasmachine (bij voorkeur een Keith Monks, of een
Loricraft), de slagroom op de taart is die combinatie van Stylast
en Record Preservative. Dit zijn niet alleen de middelen voor de
serieuze 'platendraaier' maar ook voor degenen die van een Lp een CD
willen branden. Dan begin je met wassen. Gebruik vooral ook een aandrukgewicht
of klem. En, vooral voor de oude platen, zijn de Record Preservative
en de Stylast de aangewezen producten. Na een behandeling kan de muziekbeleving
echt niet meer stuk.
(Zie
ook de
Last
pagina van www.fritsdevries.info
voor producten en prijzen.)
Rudolf
A. Bruil - 2 december 2004
|